Dış politika ve dünyada 2024... Orta Doğu'da savaş riski arttı, Erdoğan 12 yılın ardından Mısır’ı ziyaret etti, dünya nüfusunun yarısı sandığa giderken iktidarlar devrildi

Haber: Melis Yıldırım - Narin Diri - Hande Öztürk

(ANKARA) - İsrail’in Orta Doğu ülkelerine saldırılarının damga vurduğu 2024 yılında, Hizbullah ve Hamas'ın yönetim kanadından Hasan Nasrallah, İsmail Haniye ve Yahya Sinvar İsrail tarafından öldürüldü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 12 yılın ardından Mısır’a ilk ziyaretini gerçekleştirdi. Suriye’de 13 yıldır devam eden iç karışıklık, Beşar Esad’ın Moskova’ya kaçmasının ardından yeni bir aşamaya girdi. Türkiye’nin Şam Büyükelçiliği 12 yılın ardından açıldı. Türkiye’nin ABD’den 40 adet yeni F-16 Blok-70’in tedariki, mevcut 79 adet F-16’nın modernizasyon kiti tedarikinde olumlu gelişmeler yaşandı. Dünya genelinde nüfusun yaklaşık yarısı sandık başına gitti. Tüm dünyanın dikkatle izlediği ABD’de seçimi eski Başkan Donald Trump kazandı. Ukrayna savaşında Kiev, ilk kez Rusya topraklarında Batı menşeli uzun menzilli füze kullandı.

7 Ekim 2023 tarihinden bu yana İsrail’in Filistin’e yönelik saldırılarının yanı sıra İran ve Lübnan’a saldırılarının öne çıktığı 2024 yılında, dünyada önemli gelişmeler yaşandı. Türkiye-Mısır ilişkilerindeki normalleşme kapsamında üst düzey temaslar gerçekleşti. Orta Doğu’nun önemli ülkelerinden İran’ın görevdeki Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi bir helikopter kazasında hayatını kaybetti. Hamas'ın yönetim kanadından Haniye ve Sinvar'ın ölümü Hamas'ı zayıflattı. Lübnan'da Hizbullah üyelerinin çağrı cihazları ve telsizleri İsrail tarafından patlatıldı. Hizbullah lideri Nasrallah'ın ölümü ile İsrail'in Lübnan'a düzenlediği operasyonlar bölgesel savaş endişelerine yol açtı. Suriye’de 13 yıldır devam eden iç karışıklık, Esad’ın Moskova’ya kaçmasının ardından yeni bir aşamaya girdi. Söz konusu gelişmeler Türk dış politikasını da etkiledi. Bununla birlikte, 40 adet yeni F-16 Blok-70’in tedariki ile 79 adet F-16’nın modernizasyonu süreci, Ankara’nın Etiyopya ve Somali arasındaki arabuluculuk girişimleri ile Türkiye’nin Şam Büyükelçiliği’nin 12 yıl sonra yeniden faaliyete geçmesi 2024 yılında dış politikada öne çıkan gelişmeler oldu.

ABD Başkanlık seçimlerini eski Başkan Donald Trump kazandı. Kiev ilk kez Rusya topraklarında Batı menşeli uzun menzilli füze kullanırken; Rusya, nükleer doktrinini yenileyerek Batılı ülkelere gözdağı verdi. 2024 Paris Olimpiyatları’nda, Şevval İlayda Tarhan ile birlikte atıcılıkta gümüş madalya kazanan Yusuf Dikeç, atış şekli nedeniyle dünya gündemine oturdu. BM raporlarına göre küresel sıcaklıkların 1,5 derecelik artış gösterdi.

ANKA Haber Ajansı’nın derlemesine göre 2024 yılında Türk dış politikasında öne çıkan gelişmeler şöyle:

14 Şubat: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 12 yıl sonra Mısır’a resmi ziyarette bulundu. Erdoğan, daha önce kendisi için “katil”, “Aynı masada oturmam” dediği Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi tarafından karşılandı.

29 Şubat: Milli Savunma Bakanlığı (MSB) Basın ve Halkla İlişkileri Müşaviri Tuğamiral Zeki Aktürk, 40 adet yeni F-16 Blok-70’in tedariki, mevcut 79 adet F-16’nın modernizasyon kiti ile bunlara ait mühimmat, malzeme ve teçhizatı içeren Türkiye’nin talebine ilişkin ABD tarafından gönderilen “Taslak Teklif ve Kabul Mektupları”nın MSB’ye ulaştığını açıkladı.

7-8 Mart: Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Türkiye-ABD Stratejik Mekanizma Toplantısı için gittiği Washington’da çeşitli temaslarda bulundu.

22 Nisan: Cumhurbaşkanı Erdoğan, beraberindeki geniş katılımlı heyetle 13 yılın ardından ilk kez Irak’ı ziyaret etti. Erdoğan’ın Bağdat ziyareti kapsamında aralarında Kalkınma Yolu Anlaşması’nın da olduğu 26 anlaşma imzalandı.

24 Haziran: 11 Haziran’da Rusya’nın dönem başkanlığını yaptığı BRICS’in (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti), BRICS Plus oturumuna katılan Fidan, Türkiye’nin BRICS’e üye olup olmayacağına ilişkin açıklamasında, “İlişkimiz var, görüşmelerimizi, müzakerelerimizi yapıyoruz BRİCS üyesi ülkelerle” ifadelerini kullandı.

12 Temmuz: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Washington’da düzenlenen NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi sonrasında yaptığı açıklamada, “ABD'den F-16 talebiyle ilgili "Biden ile konuştum. Denildiği gibi olursa, '3-4 hafta içinde ben bu problemi çözeceğim' dedi” ifadelerini kullandı.

1 Ağustos: Ankara'da Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanlığı’nın kilit rol oynadığı ABD, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç, Rusya ve Belarus cezaevlerinde bulunan yedi ayrı ülkeden toplam 26 şahsın karşılıklı değişimini içeren en geniş kapsamlı takas operasyonu yapıldı.

2 Ağustos: Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İran'da uğradığı suikast sonucu öldürülen Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye'nin cenaze törenine katıldı.

7 Ağustos: Türkiye, Güney Afrika’nın 2023 yılında Uluslararası Adalet Divanı’ında İsrail aleyhine soykırım suçlamasıyla başlattığı davaya müdahil olmak için başvurdu.

13 Ağustos: Türkiye’nin Etiyopya ve Somali arasında arabuluculuk girişimleri kapsamında görüşmeler Ankara’da yapıldı.

29 Ağustos: Dışişleri Bakanı Fidan, Türkiye’nin 5 yıl aranın ardından sonra ilk kez davet edildiği AB Gayriresmi Dışişleri Bakanları Toplantısı’na katıldı.

4 Eylül: Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, Ankara’ya geldi. Sisi’nin ziyareti 12 yıl aradan sonra Mısır’dan Türkiye’ye Cumhurbaşkanı düzeyinde yapılan ilk ziyaret oldu.

10 Eylül: Dışişleri Bakanı Fidan, Türkiye’nin 13 yıl sonra ilk kez davet edildiği Kahire’deki Arap Devletleri Ligi 162’inci Olağan Dışişleri Bakanları Konseyi Toplantısı’na katıldı.

25 Ekim: Cumhurbaşkanı Erdoğan, BRICS Zirvesi’ne katılmak üzere gittiği Tataristan’ın başkenti Kazan’a ziyaretinin ardından Türkiye’ye dönüşünde yaptığı açıklamada; “Türkiye olarak BRICS ile ilişkilerimizi geliştirmek istiyoruz” dedi.

3 Kasım: Türkiye, 52 ülke ve iki uluslararası kuruluşun da imzacısı olduğu, İsrail’e silah ve mühimmat satışının durdurulması için BM’ye ortak mektup girişimi başlattı.

7 Kasım: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Avrupa Siyasi Topluluğu Zirvesi’ne katılmak üzere gittiği Budapeşte’de Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis ile sohbet etti.

8 Kasım: Atina’ya resmi ziyarette bulunan Bakan Fidan, Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Gerapetritis ile düzenlenen ortak basın toplantısında olumlu mesajlar verdi. Fidan, “Önümüzdeki tarihi fırsatı değerlendirmeli ve ülkelerimiz arasındaki olumlu iklimi kalıcı hale getirmeliyiz” dedi.

13 Kasım: Konsorsiyumunu İngiltere, İtalya, İspanya ve Almanya’nın oluşturduğu Eurofighter projesi kapsamında Türkiye’nin 40 adet Eurofighter Typhoon savaş uçağı tedarikinde Almanya onay verdi. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, katıldığı bir televizyon programında, “40 tane F-16 Viper almak istiyoruz ve alınacak, sözleşmeleri de imzalandı. Bundan sonra Eurofighter Typhoon uçaklarından yine bir 40 tane alacağız. Almanya çok uzun zamandır direniyor vermemek için ama sonunda yine NATO'daki dostlarımız İngiltere'dir, İtalya'dır, İspanya'dır, bunların da olumlu katkılarıyla Almanya da en son olumlu cevap verdiler” ifadelerini kullandı.

6 Aralık: Eski Dışişleri Bakanı ve emekli Büyükelçi Feridun Sinirlioğlu, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) Malta’da yapılan 31. Bakanlar Konseyi Toplantısı’nda AGİT Genel Sekreteri olarak seçildi. Sinirlioğlu, teşkilat tarihindeki ilk Türk Genel Sekreter oldu.

7 Aralık: Dışişleri Bakanı Fidan, 22. Doha Forumu kapsamında Rusya ve İran Dışişleri Bakanları'nın katılımıyla düzenlenen Astana Platformu Dışişleri Bakanları Toplantısı'na katıldı.

11 Aralık: Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ev sahipliğindeki görüşmeler sonucunda Somali ve Etiyopya arasında Ankara Bildirisi imzalandı. Bildiri ile Somali’nin toprak bütünlüğü, birliği ve egemenliği BM Şartı’na ve Afrika Birliği Kurucu Antlaşması’na uygun şekilde ve uluslararası hukukun ilkeleri çerçevesinde tanındı. Etiyopya’nın uluslararası hukuk çerçevesinde ticari anlamda denize çıkışı, Somali Federal Hükümeti’nin egemen olduğu gerçeğinden hareketle garanti altına alındı.

14 Aralık: Türkiye’nin Şam Büyükelçiliği 12 yıl aranın ardından açıldı. Şam Büyükelçiliği Geçici Maslahatgüzarı olarak görevlendirilen Nuakşot Büyükelçisi Burhan Köroğlu göreve başladı.

2024’ta dünyada yaşanan gelişmeler: Haniye ve Sinvar öldürüldü

2024 yılında dünyada yaşanan gelişmeler şöyle:

26 Ocak: Birleşmiş Milletler (BM) Adalet Divanı, 26 Ocak’ta İsrail'in Gazze'deki soykırım eylemlerini önlemek için tüm tedbirleri alması gerektiğine hükmetti ancak İsrail’in operasyonlarının acilen durdurulmasına ilişkin somut bir aksiyon almaktan kaçındı.

25 Mart: BM Güvenlik Konseyi, Gazze'de “derhal ateşkes” çağrısında bulunan ve tüm rehinelerin derhal ve koşulsuz olarak serbest bırakılmasını talep eden bir kararı kabul etti.

20 Mayıs: Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) dünyada büyük yankı uyandıracak bir karara imza attı. UCM Başsavcısı Karim Khan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve eski İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında “Filistinlilere karşı savaş ve insanlık suçu işlediklerine dair yeterli kanıt bulunduğu” gerekçesiyle tutuklama talebinde bulunurken; “savaş suçu işledikleri” gerekçesiyle Hamas'ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar’ın yanı sıra Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye ve Hamas’ın askeri kanadı olarak bilinen İzzeddin el-Kassam Tugayları'nın lideri Muhammed El Masri'nin de tutuklanmalarını istedi.

24 Mayıs: BM'nin en yüksek mahkemesi olan Uluslararası Adalet Divanı da İsrail'in Gazze'nin güneyindeki Refah'a yönelik askeri saldırısını durdurması gerektiğine hükmetti.

28 Mayıs: İspanya, İrlanda ve Norveç gibi ülkeler de Filistin’i bir devlet olarak tanıdıklarını açıkladı.

12 Haziran: BM’nin 7 Ekim saldırıları ve sonrasında yaşanan çatışmalarla ilgili ilk soruşturması, hem İsrail'in hem de Hamas'ın savaş suçu işlediğini ortaya koydu.

31 Temmuz: Hamas'ın Siyasi Büro Başkanı İsmail Haniye, 31 Temmuz’da İran Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan'ın göreve başlama törenine katılmak için gittiği İran’ın başkenti Tahran'da kaldığı eve düzenlenen suikast sonucu öldü. Haniye'nin suikast sonucu öldürülmesi, İsrail'in Lübnan'ın başkenti Beyrut'ta Hizbullah komutanlarından Fuad Şükür'ü hedef alan saldırısından hemen sonra gerçekleştirildi. Hem Hamas hem de İran, şok edici suikasttan İsrail'i sorumlu tutarak, bu olayın çatışmaları bölgesel bir savaşa dönüşme riskini arttırdığını ifade etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İsmail Haniye'nin suikastı ardından bir gün süreyle ulusal yas ilan edildiğini açıkladı.

6 Ağustos: Hamas'ın Gazze Şeridi'ndeki lideri Yahya Sinvar, Hamas'ın siyasi bürosunun başkanlığına atandı.

30 Ağustos: Dünya Sağlık Örgütü (WHO), İsrail'in Gazze'de çocuk felci aşısının yapılabilmesi için çatışmalara "insani ara" vermeyi kabul ettiğini açıkladı.

1 Eylül: Aşı programı başlatılarak, Gazze Şeridi'nin merkezinde, güneyinde ve kuzeyinde olmak üzere üç ayrı aşamada yürütüldü.

6 Eylül: Türk asıllı ABD vatandaşı Ayşenur Ezgi Eygi Batı Şeria’da düzenlenen bir protesto gösterisinde, İsrail askerleri tarafından vurularak öldürüldü.

7 Ekim: Hamas’ın çoğu İsrailli sivil olan bin 200 kişiyi öldürdüğü, 250 kişiyi rehin aldığı ve İsrail’in Gazze’ye yönelik katliamlarının başlatmasının nedeni olan saldırısının birinci yıl dönümüydü. Buna göre İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırılarının başladığı 7 Ekim 2023'ten bugüne yayımlanan raporlar, bombardımanların insani krizin yanı sıra büyük bir çevre tahribatına da neden olduğunu ortaya koydu.

16 Ekim: Hamas Siyasi Büro Başkanı Yahya Sinvar, Refah'da İsrail Savunma Kuvvetleri tarafından öldürüldü. Hamas’ın yönetim kanadı, böylece daha da zayıflamış oldu.

21 Kasım: Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM), Netanyahu, Gallant ve Hamas askeri lideri Muhammed Deif hakkında İsrail-Hamas Savaşı sırasında savaş suçu işledikleri iddiasıyla tutuklama emri çıkardı.

16 Aralık: Birleşmiş Milletler verilerine göre Gazze'de 7 Ekim 2023 tarihinde başlayan savaşın ardından İsrail saldırılarında hayatını kaybedenlerin sayısı 45 bini aştı. BM, bölgeye gıda girişinin engellendiğine dair endişelerini yineledi.

İsrail, Hizbullah üyelerinin çağrı cihazlarını patlattı ve Lübnan'a operasyon başlattı

30 Temmuz: Hizbullah’ın üst düzey komutanlarından ve Hizbullah lideri Hasan Nasrallah’ın “sağ kolu” olduğu söylenen Fuad Şükür, Lübnan’ın başkenti Beyrut'ta İsrail'in hava saldırısında öldürüldü. İsrail ordusu, Şükür’ü öldürüldüğünü duyururken Şükür’ün ayrıca "8 Ekim 2023’ten bu yana İsrail’e yönelik saldırıları yönettiği, 27 Temmuz’da 12 Dürzi çocuğunun ölümüne sebep olan Mecdel Şems saldırısının sorumlusu olduğunu" belirtti. Nasrallah da Şükür’ün İsrail saldırısında öldürüldüğünü doğruladı.

25 Ağustos: İsrail Savunma Kuvvetleri, Lübnan'ın güneyindeki Hizbullah hedeflerine yönelik çok sayıda saldırı gerçekleştirmeye başladı.

17-18 Eylül: İsrail’in 17-18 Eylül’de Lübnan ve Suriye’de Hizbullah üyelerinin kullandıkları çağrı cihazları ve telsizlerin iki büyük siber saldırı gerçekleştirmesi bütün dünyada büyük yankı uyandırırken, bölgedeki gerilimin artmasına ilişkin endişelere de yol açtı. Çağrı cihazları ve telsizlerin patlamasıyla 42 kişi ölürken 3 bin 200'den fazla kişi yaralandı. Hizbullah lideri Hasan Nasrallah, şubat ayında İsrail'in cep telefonu ağına sızdığını iddia ederek grup üyelerine cep telefonu yerine çağrı cihazı kullanmaları talimatını vermişti. Hizbullah üyeleri, daha sonra patlamalardan yaklaşık beş ay önce Gold Apollo AR924 çağrı cihazı satın almıştı. Fakat pek çok siber güvenlik uzmanları, İsrail İstihbarat Teşkilatı’nın (MOSSAD) cihazlara siber saldırı düzenleyerek içine patlayıcı yerleştirdiklerini ileri sürdü.

20 Eylül: Çağrı cihazı patlamalarının ardından İsrail ve Hizbullah arasındaki çatışmaların yoğunlaşmasının ardından İsrail, Beyrut'ta Hizbullah lideri İbrahim Akil ve diğer on üst düzey lidere suikast düzenledi.

22 Eylül: İsrail Cumhurbaşkanı İzak Herzog, 22 Eylül'de, patlamalarda İsrail'in herhangi bir dahli olduğunu reddetti ancak Netanyahu, bundan 2 ay sonra 10 Kasım’da Lübnan'daki toplu çağrı cihazı patlamalarının sorumluluğunu üstlendi ve “Çağrı cihazı operasyonundan önce bana ABD'nin buna karşı çıkacağını söylediler ama ben onları dinlemedim” dedi.

23 Eylül: Hizbullah-İsrail çatışması gittikçe şiddetlenirken, İsrail'in Lübnan'da düzenlediği hava saldırılarında 569 kişi öldü ve bin 835 kişi yaralandı.

27 Eylül: İsrail Hava Kuvvetleri, Hizbullah'ın Beyrut'taki merkezini bombaladı ve aralarında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ın da bulunduğu çok sayıda kişi öldürüldü.

1 Ekim: İsrail Savunma Kuvvetleri, güney Lübnan sınırlarına girerek, Hizbullah'a karşı çatışmasını genişlettiklerini açıkladı. Hizbullah’a karşı desteğiyle bilinen İran ise İsrail’in bu hamlesine sessiz kalmadı. İsrail'in Lübnan'da Hizbullah'a karşı başlattığı saldırıya karşılık olarak İsrail'e balistik füzelerle saldırdı. Bu, nisan ayında İsrail’e yüzlerce füze ve insansız hava aracı gönderen İran’ın bu yıl İsrail’e karşı ikinci saldırısı oldu.

25 Ekim: İsrail de İran’a misilleme olarak gece boyunca askeri üslere gece boyunca hava saldırıları düzenledi.

26 Ekim: İsrail Başbakanı Netanyahu, Lübnan'da Hizbullah ile çatışmaları sona erdirecek bir ateşkes anlaşmasına varıldığını açıkladı.

Suriye’de rejim değişikliğine giden süreçte neler yaşandı?

1 Nisan: İsrail’in 1 Nisan’da Şam'daki İran konsolosluğuna düzenlediği saldırı sonucunda 16 kişi hayatını kaybetti. İran saldırıya yanıt vereceğini ifade etti.

13 Nisan: İsrail'in, hava saldırısının ardından İran 13 Nisan’da, İsrail'e yüzlerce insansız hava aracı ve füze ile bir misilleme gerçekleştirdi.

Ekim - Kasım: İsrail ordusu bu aylarda Suriye'deki mevzilere yönelik saldırılarını yoğunlaştırırken bir çok kez bunu Lübnan Hizbullah'ına silah sevkiyatını kesmek amacıyla yaptığını ifade etti.

6 Kasım: 6 Kasım'da ABD merkezli The Washington Post gazetesi, ABD’li yetkililere dayandırdığı haberinde İsrail ve ABD'nin o dönemki Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad ile işbirliği yaparak İran'ın Suriye'deki etkisini azaltmaya çalıştığını, Esad’a İran’la arasına mesafe koymayı teklif ettiğini belirtti.

27 Kasım: BM tarafından terör örgütü olarak kabul edilen Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) öncülüğündeki silahlı gruplar İdlib’ten Halep merkezine doğru geniş çaplı saldırılar başlattı.

30 Kasım: HTŞ öncülüğündeki silahlı grupların saldırdıkları noktalarda Şam güçleri bozguna uğrarken, 30 Kasım’da HTŞ öncülüğündeki gruplar Halep’in kontrolünü ele geçirdi.

2 Aralık: HTŞ öncülüğündeki silahlı gruplar arasında olan Suriye Milli Ordusu (SMO) Afrin’in güneyinde SDG’nin kontrolünde bulunan Tel Rıfat ve çevresindeki bölgeleri ele geçirdi. Böylece SDG’nin Afrin’e geri dönme beklentileri yıkılırken BM bölgedeki askeri hareketlilik nedeniyle on binlerce Suriyeli’nin de yerinden edildiğini duyurdu.

7 Aralık: Silahlı gruplar hızlı bir ilerleme ile Hama ve Humus’un kontrolünü ele geçirmenin ardından Suriye’nin başkenti Şam’a ulaştı.

8 Aralık: Esad, Şam’ı terk edip Moskova’ya giderek Şam’ın kontrolünü HTŞ öncülüğündeki gruplara bıraktı. Böylece ülkede 13 yıldır devam eden iç savaş yeni bir aşamaya geçmiş oldu. Şam ordusunun çekilmesinin ardından İsrail, Suriye sınırındaki tampon bölgede bulunan Hermon Dağı'nın Suriye tarafını ele geçirildiği bildirdi. Sonraki günlerde de İsrail, Suriye topraklarında ilerlemesini sürdürdü.

15 - 18 Aralık: Batılı ülkeler terör örgütü olarak kabul ettikleri HTŞ yönetimi ile ilişkilerini eylemlerine göre belirleyeceklerini söyleseler de, AB, İngiltere, Almanya ve Fransa HTŞ yönetimi ile diplomatik heyetler aracılığıyla temaslar kurmaya başladı, ABD ise HTŞ ile doğrudan temas kurduğunu belirtti. BM üst düzey temsilcileri de bu süreçte HTŞ lideri Muhammed el-Colani ile ikili görüşmelerde bulundu.

2024 yılında dünya nüfusunun yaklaşık yarısı oy kullandı

31 Mart: Türkiye’de 31 Mart yerel seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) birinci parti konumuna yükselerek tarihi bir zafer kazandı. AKP’nin 22 yıllık iktidarında ilk kez yenildi ve büyük oranda destek kaybetti. Türkiye’nin en büyük 5 ilinin yerel yönetimini kazanan CHP’nin zaferi dünya basınında da geniş yankı buldu.

29 Mayıs: Güney Afrika'nın ırk ayrımıyla mücadele tarihinde belirleyici öneme sahip Ulusal Afrika Kongresi Partisi (ANC) 29 Mayıs'ta yapılan genel seçimlerde ilk kez çoğunluğu kaybetti. Nelson Mandela'nın da 90'lı yıllarda başkanlığını yaptığı ANC'ye destek geriledi.

3 Haziran: Meksika'da 3 Haziran’da yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde Claudia Sheinbaum, ülkenin ilk kadın devlet başkanı oldu.

5 Haziran: Hindistan, 5 Haziran’da 640 milyon seçmenin katılımıyla dünyanın en kalabalık seçimini gerçekleştirdi. Genel seçim sürecine siyasilerin yapay zeka ile üretilmiş ''deepfake'' görüntüleri damgasını vurdu, 2018 yılında hayatını kaybeden siyasetçi Muthuvel Karunanidhi’nin ''deepfake'' görüntülerinin uyandırdığı yankı ile birlikte küresel düzeyde yapay zekanın seçmen davranışına etkisi tartışılmaya başlandı.

10 Haziran: Günler süren Avrupa Parlamentosu seçimlerinde sonuçlar 10 Haziran’da açıklandı, kıta genelinde aşırı sağcı partiler güçlü bir performans sergiledi. Liberal ve Yeşiller AP’deki koltuklarının önemli bir kısmını kaybetti. Fransa’da aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisine desteğin, iktidardaki Rönesans Partisi’nin oylarını neredeyse ikiye katlaması ülkede erken seçim kararı alınmasına neden oldu.

4 Temmuz: İngiltere’de 4 Temmuz’da yapılan genel seçimi Avrupa’daki aşırı sağ rüzgarının aksine açık farkla İşçi Partisi kazandı. Partinin lideri Keir Starmer ülkenin yeni başbakanı oldu. Muhafazakar Parti'yi 14 yıl sonra büyük bir yenilgiye uğrarken partinin genel başkanı Rishi Sunak görevinden istifa etti.

6 Temmuz: İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin helikopter kazasında ölmesinin ardından ikinci tura kalan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini reformist aday Mesud Pezeşkiyan yüzde 53 oranında destekle kazanıp İran İslam Cumhuriyeti’nin 9. Cumhurbaşkanı oldu.

7 Temmuz: Fransa'da genel seçiminde aşırı sağın zafer kazanması beklenirken en çok oyu sol partilerin ittifakı Yeni Halk Cephesi aldı. Ancak hiçbir parti Fransa Parlamentosu'nun alt kanadı olan Ulusal Meclis'te çoğunluğu sağlayamazken Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da ülkedeki siyasi geleneğin aksine seçimi önde tamamlayan sol ittifakın başbakan adayını atamayı reddetti. Ülkede aylar boyunca devam edecek olan bir hükümet krizi başladı.

26 Ekim: Gürcistan'da iktidardaki Gürcü Rüyası Partisi, 26 Ekim’de düzenlenen parlamento seçimini yeniden önde tamamladı. Gürcistan'ın batı yanlısı muhalefeti ve uluslararası gözlemciler iktidar partisini seçimlerde “anayasal darbe” yapmakla suçladı ve protesto gösterileri düzenledi.

6 Kasım: ABD başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçilerin adayı Donald Trump, Demokrat rakibi Kamala Harris’i yenilgiye uğratarak ABD’nin 47’inci Başkanı seçildi. Trump’ın seçilmesinin özellikle transatlantik ilişkilerin zayıflama olasılığı bağlamında Avrupa ülkelerinde endişelere yol açtığı ve güvenlik kaygılarına neden olduğu değerlendirmeleri popülerlik kazandı.

Üçüncü yılını dolduran Ukrayna savaşı, Kiev’in Kursk bölgesine resmen girmesiyle Rusya topraklarına sıçradı

19 Şubat: Ukrayna Savaşı üçüncü yılına girdi. Öte yandan ilerleyen günlerde ABD’de seçim maratonu başlarken Cumhuriyetçi aday Donald Trump, Joe Biden yönetiminin Kiev’e finansal yardımını açıkça eleştirmeye başladı. Trump başkan seçilmesi halinde Ukrayna Savaşı’nı bir günde bitirmeyi taahhüt etti.

6 Ağustos: Ukrayna birlikleri, Rusya'nın Sudzha şehri yakınlarındaki Kursk bölgesine girdi. Daha önce de doğrudan Ukrayna ordusuna bağlı olmayan milis güçlerin Rusya’nın batısına saldırdığı biliniyor olsa da Ukrayna ordusuna bağlı güçler ilk kez Rusya topraklarına girdi.

26 Ekim: G7 ülkelerinin liderleri, Rusya’nın dondurulmuş varlıklarından elde edilen faizle, Ukrayna’ya vermeyi kararlaştırdıkları 50 milyar dolar kredinin detayları konusunda uzlaşmaya vardı.

17 Kasım: ABD’de seçimleri Donald Trump’ın kazanmasının ardından Biden yönetimi Kiev’de ABD menşeli uzun menzilli füzeleri Rusya topraklarında kullanma yetkisini verdi. Beyaz Saray seçimlerden önce İngiltere’nin bu yöndeki çalışmalarına rağmen Batı menşeli uzun menzilli füzelerin Rusya topraklarında kullanımına izin vermemişti. ABD medyasınca duyurulan haber ilerleyen günlerde Kiev’in Rusya derinliklerinde ATACMS füzelerini kullanmasının ardından doğrulanmış oldu. ABD’nin kararını ilerleyen günlerde İngiltere’nin Kiev’e tedarik ettiği uzun menzilli füzeleri Rusya topraklarında kullanmaya izin verme kararı takip etti.

19 Kasım: Batı menşeli füzelerin Rusya’da kullanımına ilişkin kararın ardından Kiev’in Rusya derinliklerinde operasyon kapasitesi artarken Rusya bu adıma nükleer doktrinini yenileyerek yanıt verdi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya’nın nükleer caydırıcılık alanındaki devlet politikası temellerini oluşturan yeni Nükleer Doktrin Belgesi’ni onayladı. Rusya’nın revize edilen nükleer doktrininde, “Rusya, kendisine veya müttefiklerine karşı kitle imha silahlarının kullanılmasına karşı nükleer silah kullanma hakkını saklı tutar" ifadelerine yer verildi.

21 Kasım: Putin, uzun menzilli füze tehdidine karşı Rusya menşeli yeni orta menzilli füze sistemi Oreşnik'in Ukrayna’da başarılı bir şekilde test edildiğini ve bu füzenin, mevcut Batılı modern hava savunma sistemleri tarafından engellenemediğini söyleyerek Kiev’e gözdağı verdi.

17 Aralık: Ukrayna, Moskova'da bir skutera yerleştirilen patlayıcı ile öldürülen üst düzey Rus generale yönelik suikastın sorumluluğunu üstlendi. Kiev'in hamlesinin ardından Pentagon, ABD'nin bu saldırıdan haberi olmadığını, ''bu tarz eylemleri desteklemediklerini'' ifade etti.

Ukrayna, Suriye, Lübnan ve Gazze dışındaki gelişmeler

1 Ocak: Japonya'da 1 Ocak'ta meydana gelen 7,6 büyüklüğünde depremde en az 462 kişi hayatını kaybetti.

7 Mart: İsveç 7 Mart’ta NATO üyeliği sürecini tamamlayarak NATO’nun 32’inci üyesi oldu.

13 Mart: Avrupa Birliği (AB) 13 Mart’ta dünyanın ilk kapsamlı yapay zeka düzenlemesi olan Yapay Zeka Yasası'nı kabul etti.

30 Nisan’da G7 Ülkeleri 2035 yılına kadar kömürle çalışan enerji santrallerinin kullanımını sonlandırma konusunda anlaşmaya vardı. Ancak anlaşma, kömüre bağımlı olan ülkelere esneklik tanıyor.

11 Mayıs: Eurovision Şarkı Yarışması 7-11 Mayıs günleri arasında İsveç'in Malmö şehrinde düzenlendi. İsviçreli şarkıcı Nemo, "The Code" adlı şarkısıyla birinci oldu.

15 Mayıs: Slovakya Başbakanı Robert Fico, 15 Mayıs’ta Handlova kentinde bir etkinlikte bir grup detekçisi ile görüşürken, kalabalığa karışan 71 yaşındaki Juraj Cintula tarafından bir vurulup hastaneye kaldırıldı. İki hafta sonra durumu iyileşen Fico taburcu edildi.

19 Mayıs: İran’ın görevdeki Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi 19 Mayıs’ta beraberindeki yedi kişi ile içinde bulundukları helikopterin Azerbaycan sınırı yakınlarında düşmesi sonucu öldü. İran Genelkurmay Başkanlığı tarafından kazanın ardından başlatılan araştırmaya ilişkin yayımlanan ön inceleme sonuçlarına göre, sabotaj veya saldırı izine rastlanmadı. Kazanın olumsuz hava koşulları ve helikopterin taşıdığı ağırlığı kaldıramamasıyla bir dağa çarpması sonucu olduğu açıklandı.

23 Haziran: Suudi yetkililer, 23 Haziran’da bu yılki Hac ziyareti sırasında Suudi Arabistan'daki kutsal mekanlarda aşırı yüksek sıcaklıklar nedeniyle bin 300'den fazla kişinin öldüğünü duyurdu.

24 Haziran: WikiLeaks'in kurucusu Julian Assange, 24 Haziran’da Birleşik Krallık'taki Belmarsh hapishanesinden serbest bırakıldı.

13 Temmuz: 2024 ABD başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti adayı Donald Trump'a, Pensilvanya'da düzenlediği seçim mitingi sırasında silahlı saldırı düzenlendi. Trump sağ kulağından yaralandı, 20 yaşındaki saldırgan Thomas Matthew Crooks Gizli Servis tarafından öldürüldü.

19 Temmuz: Dünya genelinde Microsoft işletim sistemlerinde teknik aksaklıklara yol açan bir yazılım sorunu yaşandı.

26 Temmuz: Fransa'nın başkenti Paris'te düzenlenen Yaz Olimpiyatları başladı.

5 Ağustos: Bangladeş Başbakanı Şeyh Hasina ülke genelinde şiddetlenen protestolar sonucu görevinden istifa etti ve ülkesini terk etti. Ailesi ile birlikte Hindistan'a gitti.

8 Ağustos: Bangladeş'de Şeyh Hasina'nın istifasının ardından Nobel Barış ödüllü Muhammed Yunus kurulan geçici hükümetin başına getirildi.

11 Ağustos: 2024 Paris Olimpiyatları sona erdi. Türkiye 1984'ten beri ilk kez altın madalya alamadan bir olimpiyatı tamamlarken kazandığı 8 madalyada kadın sporcular öne çıktı. Olimpiyatlarda, 10 metre havalı tabanca karışık takım kategorisinde Şevval İlayda Tarhan ile birlikte gümüş madalya kazanan Yusuf Dikeç, atış şekli nedeniyle dünya gündemine oturdu. Rakibi Damir Mikec'in özel kulak koruması ve bir gözün görüşünü engellemek ve parlamayı azaltmak için lensler ve özel optik aletler kullanmasının yanında Dikeç’in ekipmansız bir şekilde elleri cebinde atışını yapması tüm dünyada büyük yankı uyandırdı. Yusuf Dikeç ve Şevval İlayda Tarhan ikilisi, bu başarılarıyla Türkiye'ye atıcılık branşındaki ilk madalyasını kazandırdı.

14 Ağustos: Dünya Sağlık Örgütü, Afrika'da artan maymun çiçeği salgını nedeniyle küresel acil durum ilan etti.

2 Eylül: Brezilya Federal Yüksek Mahkemesi, Elon Musk'ın sahibi olduğu sosyal medya platformu X'e şirket tarafından yasal bir temsilci atanmadığı gerekçesi ile erişim engeli getirdi.

12 Eylül: Amerikalı milyarder Jared Isaacman, SpaceX tarafından yönetilen Polaris Dawn misyonu kapsamında uzayda yürüyen ilk sivil oldu.

26 Eylül: Florida'nın kıyı şeridinde etkili olan Helene Kasırgası nedeniyle 167 kişi öldü, 685'ten fazla kişi kayboldu.

7 Kasım: Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un Hür Demokrat Partili (FDP) Maliye Bakanı Christian Lindner'ı görevden almasının ardından FDP’nin hükümetten çekilmesiyle Almanya'daki üç partili koalisyon çöktü. Gelişmeler nedeniyle Almanya 23 Şubat 2025’te erken seçime gidecek.

28 Kasım: Gürcistan'daki AB yanlısı ve hükümet karşıtı gösteriler başladı. Hala devam ediyor.

20 Aralık: Almanya'nın Magdeburg kentindeki Noel pazarına düzenlenen araçlı saldırıda, biri çocuk olmak üzere beş kişi hayatını kaybederken, üzere 200'den fazla kişi yaralandı. Saldırıyı düzenlediği belirlenen Suudi Arabistan kökenli psikiyatri uzmanı doktor, Alman güvenlik güçleri tarafından tutuklandı.