Yozgat’ta kaz verimini artırmaya yönelik bilimsel çalışma başlatıldı
Haber: Seyfi ÇELİKKAYA
(YOZGAT) - Türkiye’de kaz üretimi ve ıslahı konusunda çalışmalar yürüten tek üniversite olan Yozgat Bozok Üniversitesi tarafından hazırlanan ‘Yozgat Yöresi Pedigrili Yerli Genotip Kazların Yumurta Verim Yönlü Islahı ve Yüksek Sıcaklık Koşullarına Adaptasyon Kabiliyetinin Belirlenmesi’ başlıklı proje TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı’nda kabul edildi. Projenin yürütücülüğünü yapan Ziraat Fakültesi Zooteknik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Akif Boz, “Bizim elimizde bir velinimetimiz var. Bu velinimetimizi yerli ve milli gen kaynağımızı geliştirip, ülkemize sunmak istiyoruz. Bunu yaparken kırsaldaki üretimin de asla etkilenmesini istemiyoruz” dedi.
Orta Anadolu Kalkınma Ajansı (ORAN) ve Konya Ovası Kalkınma İdaresinin (KOP) verdiği desteklerle kaz ve kaz yumurtası üretiminin artırılıp, ekonomiye kazandırılması çalışmalarını yürüten Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Akif Boz, 3 yıl sürecek yeni bir çalışma için kolları sıvadı. Yozgat Valiliği İl Özel İdaresi, Tarım Orman İl Müdürlüğü, Yozgat Bozok Üniversitesi ortaklığı ile uygulamaya konulan ‘Yozgat damızlık kaz ıslahı’ projesi kapsamında, üniversite bünyesindeki Yerköy Tarımsal Araştırma Uygulama Merkezi Damızlık Kaz Üretim Tesisinde yetiştirilen kazlar, halk elinde ıslah edilerek, çoğaltıldı.
Kaz yetiştiriciliğinde verimi artırmaya yönelik hazırlanan ve 3 yıl devam edecek yeni proje TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı’na alınarak, toplamda 1 milyon 649 bin lira mali destek verilmesi uygun bulundu. Uygulamaya konulan projeyle, Yozgat yöresi yerli genotip pedigrili kazlarda uygulanacak yumurta verim yönlü ıslah ile yumurta veriminin artırılması, ıslah edilen kazların yüksek çevre sıcaklıklarına adaptasyon kabiliyetinin ortaya koyulmasına yönelik araştırmalar yapılacak.
“Yerli genetik kazlarımızı yumurta verim yönünü ıslah etmek için çalışmalarımıza start vermiş bulunuyoruz”
Kaz yetiştiriciliği ve ıslahı konusunda uzun yıllar çalışma yürüten ve hazırlanan yeni projenin yürütücüsü olan Yozgat Bozok Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Mehmet Akif Boz, projeyle ilgili çalışmalara başladıklarını söyleyerek, şu bilgileri verdi:
“Yozgat Bozok Üniversitesi olarak kazlar üzerine takriben 12 yıldır çalışmalar yürütüyoruz. En son 2024 ikinci dönem başvurularıyla 1001 TÜBİTAK başvurularıyla beraber, Yozgat yöresi yerli genotip pedigrili kazların yumurta verimli yönünü ıslah ve elde edilen ıslah sonucundaki yavrularımızın sıcaklığa dayanıklılık testlerini yapacağımız çalışma gerçekleştireceğiz. Aslında çalışmalarımız 2012-2013 yıllarına kadar geriye gidiyor. Biz öncelikli olarak Yozgat ve çevresindeki kaz varlığını ve yetiştiriciliğinin nasıl olduğunu öğrenmeye çalıştık, bununla ilgili çalışmalar gerçekleştirdik. Daha sonra verim seviyelerini araştırdık. Araştırdıktan sonra hayvanlarımızın ıslah edilmeye, geliştirilmeye gerek duyulduğu ortaya çıkmıştı, geçmişten biliniyordu çalışmalarda. Biz de bu çalışmalara istinaden 2022 yılında Yozgat yöresindeki kazlarımızın yerli genotip kazlarımızın verim özelliklerinin genetik parametrelerin ve genetik korelasyonların ortaya koyulacağı bir çalışma gerçekleştirdik. Bu çalışma sonucunda yerli genetik kazlarımızın yumurta verim yönünü ıslah edilmesinin uygun çalışma sonucumuzda çıktı. Buna istinaden hayvanlarımızı, yerli genetik kazlarımızı yumurta verim yönünü ıslah etmek için çalışmalarımıza start vermiş bulunuyoruz. Yozgat Bozok Üniversitesi olarak, Türkiye'de kaz yetiştiriciliğinin, ıslahının yapıldığı tek üniversitemiz. Bizim bir paydaşımız da yine Yozgat Bozok Üniversitesi'nden temin edilen kazlarla TAGEM bünyesinde Bandırma Koyunculuk Araştırma Enstitüsü'nde diğer çalışmalarımızı da, et verim yönlü çalışmalarımızla devam etmekte. Bu yönden biz TAGEM'e de bir olarak ve Bandırma Koyunculuk Araştırma Enstitüsü'ne de paydaş olarak teşekkür ediyoruz.”
“İklim değişikliği dünyamızda önemli bir sorun”
İklim değişikliğinin önemli bir sorun olduğunu, tarımsal üretimde bu değişikliğe uyum sağlanarak verimin artırılması gerektiğine vurgu yapan Boz, yapılan ve yapılacak çalışmalar konusunda ise şöyle konuştu:
“Bu çalışmada hayvanlarımızı genellikle 10-15 yumurta olarak bilinen yerli genotip kazlarımızı daha önceki çalışmalarda 45 yumurtaya kadar çıkabildiğini gördük. Bu çalışmamızda bu hayvanlarımızı ortalama olarak 25-30 adete kadar çıkartmak istiyoruz. Tabii ki gruplar içerisinde maksimum veya minimum yumurta verimine sahip olacak hayvanlarımız olacaktır ama biz elimizdeki sürüyü yumurta verimi yönünde ıslah etmek istiyoruz. Ortalamamızı, sürü ortalamamızı çekebildiğimiz genetik sınırına kadar çekmeye çalışacağız. Daha sonrasında iklim değişikliği dünyamızda önemli bir sorun. İklim değişikliğine uyum çerçevesinde biz yerli genotip kazılarımızın da ne kadar adaptasyon gösterebileceklerini bu çalışmayla ortaya koymuş olacağız. Yani biz bir ıslah gerçekleştiriyoruz. Fakat ıslahın sonucunda bizim ebeveynlerden elde ettiğimiz döller sıcaklık stresine dayanıklı olabilecek mi? İklim değişikliğine uyum sağlayabilecek mi? Bu konuda çalışmamızı ortaya koymuş olacağız. Dünyada gördük ki; yerli ve milli olmayan yetiştiricilikler belli bir noktada ülkeleri sıkıntıya sokabilmekte. Bizim elimizde bir velinimetimiz var. Bu velinimetimizi yerli ve milli gen kaynağımızı geliştirip, ülkemize sunmak istiyoruz. Bunu yaparken kırsaldaki üretimin de asla etkilenmesini istemiyoruz. Bununla ilgili de üniversitemiz eğitim çalışmaları, proje çalışmaları ve sahaya yönelik de projelerle yine kendini geliştirmeye devam ediyor. Sahaya, çiftçilerimize ve kırsal kesime projelerle desteğimize devam ediyoruz. Bir taraftan da ticari üretime uygun hatlarımızı geliştirmek zorundayız. Bir taraftan da bunu gerçekleştir çalışıyoruz. Yozgat'ta bu eğitimi destekleyen, projeleri destekleyen herkese ayrı ayrı teşekkür etmek istiyorum. Sonucunda biz Türkiye'nin ortasında, İç Anadolu'nun ortasında inşallah kazımızı tescil ettirip, Türkiye'ye bunu sunmuş olacağız.”
