COVID-19'un Laboratuvar Sızıntısı Teorisi: Gerçek mi, Kurgu mu?
COVID-19 pandemisinin kökeni konusunda yapılan tartışmalar, pandeminin ilk günlerinden bu yana bilim insanları, politikacılar ve halk arasında büyük yankı uyandırdı. Salgının ortaya çıkışına dair iki temel teori bulunuyor: virüsün doğal yollarla hayvanlardan insanlara bulaştığını savunan doğal köken teorisi ve virüsün bir laboratuvardan kazara sızıntı yaparak yayıldığını öne süren laboratuvar sızıntısı teorisi. Bu teorilerin her biri farklı bilimsel ve politik argümanlarla destekleniyor. Peki, elimizdeki kanıtlar ne söylüyor? Gerçekten bir laboratuvar sızıntısı mı söz konusu, yoksa bu teori bir komplo mu?
Ülkü Yıldız Cinet Doğal Köken Teorisi
COVID-19'un kökenine dair en yaygın görüşlerden biri, virüsün hayvanlardan insanlara zoonotik bulaş yoluyla geçtiğini savunan doğal köken teorisidir. Bu görüşe göre, SARS-CoV-2 virüsü ilk olarak yarasaların taşıdığı bir koronavirüs türünden evrimleşmiş ve önce ara konak olarak pangolin veya benzeri bir hayvana, daha sonra ise insanlara bulaşmıştır.
Bilim insanları, SARS-CoV-2'nin genomik diziliminin doğada bulunan diğer koronavirüslerle büyük benzerlik gösterdiğini belirtiyor. Özellikle, 2002-2003 yıllarında SARS salgınına neden olan SARS-CoV virüsü ve 2012 yılında Orta Doğu Solunum Sendromu'na (MERS) yol açan MERS-CoV virüsü de benzer şekilde hayvanlardan insanlara bulaşmıştı. Bu, koronavirüslerin zaman zaman hayvanlardan insanlara geçebileceğini gösteren önemli bir gerçek.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 2021 yılında yapılan bir araştırmada virüsün doğal yollardan yayılma olasılığını "son derece olası", laboratuvar sızıntısı ihtimalini ise "son derece düşük" olarak değerlendirdi. Ancak bu araştırma, yeterli veri eksikliği nedeniyle bazı bilim insanları ve politika yapıcılar tarafından eleştirildi.
Laboratuvar Sızıntısı Teorisi
Laboratuvar sızıntısı teorisi, SARS-CoV-2'nin doğal yollardan bulaşmaktan ziyade, Wuhan Viroloji Enstitüsü'nde(WIV) yapılan deneyler sonucunda kazara laboratuvardan sızdığını öne sürüyor.
Bu teoriye destek verenlerin dayandığı bazı temel argümanlar şunlardır:
-
Wuhan'daki İlk Salgın Merkezi: COVID-19 vakaları ilk olarak Wuhan'da ortaya çıktı ve bu şehir, dünya çapında koronavirüs çalışmaları yürüten en önemli laboratuvarlardan biri olan WIV'ye ev sahipliği yapmaktadır.
-
Ara Konak Eksikliği: Virüsün insanlara doğrudan bulaşmasını sağlayan bir ara konak hayvan türü hâlâ bulunamadı.
-
Wuhan'daki Araştırmacıların Hastalanması: ABD istihbarat raporları, 2019'un sonlarında WIV'de çalışan bazı bilim insanlarının COVID-19 benzeri semptomlar gösterdiğini öne sürmüştür.
-
Laboratuvarda Yapılan Riskli Çalışmalar: Wuhan Viroloji Enstitüsü'nde "gain-of-function" adı verilen ve virüslerin bulaşıcılığını artırabilecek genetik değişiklikler içeren araştırmalar yapıldığı iddia edilmektedir.
-
Biyogüvenlik Endişeleri: Çin'deki bazı laboratuvarların biyogüvenlik protokolleri konusunda geçmişte yetersiz kaldığına dair raporlar bulunmaktadır.
Bununla birlikte, laboratuvar sızıntısı teorisini kesin olarak kanıtlayan bir veri bulunmamaktadır. Wuhan Viroloji Enstitüsü, virüsün laboratuvardan sızıntı yapmadığını savunmakta ve deneylerinin böyle bir duruma yol açmadığını belirtmektedir.
Politik ve Bilimsel Tartışmalar
Laboratuvar sızıntısı teorisi, bilimsel bir soru olmanın ötesinde, uluslararası bir politik konu haline de gelmiştir. ABD ve diğer batılı ülkeler, Çin'in salgının başlangıcıyla ilgili yeterince şeffaf olmadığını öne sürerek ek araştırmalar yapılmasını talep etmiştir. Çin ise bu iddiaları reddetmiş ve pandeminin siyasi amaçlarla kullanıldığını savunmuştur.
Bunun yanı sıra, ABD'deki bazı sağlık yetkilileri, pandemi sırasında Çin'den gelen verilerin eksik olduğunu belirtmiş ve bu nedenle virüsün gerçek kökenine dair kesin bir sonuca varmanın zor olduğunu ifade etmiştir. Amerikan İstihbarat Topluluğu, COVID-19'un kökenine dair hazırladığı raporda laboratuvar sızıntısı ihtimalinin göz ardı edilemeyeceğiniancak kesin bir kanıt olmadığını bildirmiştir.
Bilimsel Araştırmalarda Güncel Durum
Son yıllarda yapılan genetik analizler, SARS-CoV-2'nin bazı özelliklerinin doğada evrimleşmiş olabileceğini öne sürse de, laboratuvar kaynaklı olma ihtimalini tamamen dışlamamaktadır. 2023 yılında yapılan bazı çalışmalarda, Wuhan'daki Huanan Deniz Ürünleri Pazarı'nda virüsle ilişkili genetik materyaller bulunduğu ve bu durumun virüsün doğal yolla bulaşmış olabileceğini gösterdiği belirtilmiştir.
Buna karşılık, diğer bilim insanları hala bazı soruların yanıtlanmadığını vurgulamaktadır:
-
Virüs neden Wuhan'daki laboratuvarın yakınlarında ortaya çıktı?
-
Hâlâ neden kesin bir ara konak tespit edilemedi?
-
Çin neden laboratuvar kayıtlarını bağımsız araştırmacılara açmıyor?
Bu tür sorular, laboratuvar sızıntısı teorisinin tamamen göz ardı edilmesini zorlaştırmaktadır.
Sonuç olarak COVID-19'un kökenine dair kesin bir sonuca ulaşılabilmiş değil. Doğal köken teorisi bilimsel açıdan en makul açıklama olarak kabul edilse de, laboratuvar sızıntısı teorisi de tamamen göz ardı edilmemektedir. Pandeminin gerçek kökenini anlamak, gelecekte benzer salgınları önlemek için kritik bir konu olmaya devam etmektedir.
Ancak, bilim dünyasının geniş bir bölümü hâlâ daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu ve politik baskılardan uzak, tarafsız bir incelemenin gerekli olduğunu savunmaktadır. Salgının nasıl başladığını net bir şekilde anlamak, hem bilimsel hem de küresel sağlık politikaları açısından büyük bir önem taşımaktadır.
Sİz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
