Nihayet bir küresel endekste Türkiye’nin yüzü güldü; 2024 Küresel İnovasyon Endeksinde 2 sıra atlayan Türkiye dünyada 37’nci, üst orta gelir grubunda 3’üncü
Haber - Analiz: Zülfikar Doğan
(ANKARA) - Yargı bağımsızlığı, demokratik hak ve özgürlükler, yolsuzluk ve rüşvet, küresel suç organizasyonları, insan hakları vb. uluslararası endekslerin pek çoğunda alt sıralara gerileyen, küresel enflasyon ve gıda fiyatları endeksinde ise ilk sıralarda yer alan Türkiye, son dönemde savunma sanayiindeki atılımıyla 2024 Küresel İnovasyon Endeksi’nde 2 sıra birden yükselerek 133 ülke arasında 37’nciliğe çıktı.
Birleşmiş Milletlerin özelleşen 17 örgütünden birisi olarak 1967’den bu yana faaliyetlerini sürdüren Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün (WIPO) Küresel Yenilik İzleme Raporu ve Küresel İnovasyon Endeksi (Global Innovation Index-GII) 2024 sonuçları Türkiye’nin yüzünü güldürdü.
Dünyadaki teknoloji, bilimsel araştırma ve yenilikçi çalışmalarda geçen yıl yavaşlama görüldüğü belirtilen raporda, buna karşılık 5G ve robot teknolojilerinde, elektrikli araçlar, kanser radyoterapisi, tıbbi teknoloji, yeni patent sayıları, yeni ilaç buluşları, güneş ve rüzgâr enerjisi ile elektrikli pil maliyetlerinde ciddi düşüşler sağlayan buluşlar gerçekleştiği belirtiliyor. Küresel yeni buluşlar ve inovasyon faaliyetlerindeki ilerlemenin sosyoekonomik tabloda iyileşmelere ve gelir artışına olanak sağladığı kaydedilirken, Türkiye inovasyonda önemli çıkış yaparak yükselen ülkeler arasında yer aldı.
Türkiye ‘üst-orta gelir’ grubunda Çin ve Malezya’nın ardından üçüncü
2024 GII’nın kapsadığı 133 ülke içinde İsviçre hem dünya sıralamasında hem de ‘üst gelir grubu’ ülkeler arasında birinci. İnovasyon ve yenilikçi teknolojilerde ilk 10 ülke, İsviçre, İsveç, ABD, Singapur, İngiltere, Güney Kore, Finlandiya, Hollanda, Almanya ve Danimarka olarak sıralanıyor. Çin dünyada ilk 30’da yer almasına karşılık geçen yıl olağanüstü bir yenilikçilik ve inovasyon performansı sergileyerek 11’inci sıraya çıktı ve muhtemelen 2025 endeksinde ilk 10 arasına girecek.
2023’te genel sıralamada 39’uncu olan Türkiye, 2024 endeksinde 37’nciliğe yükselirken ‘üst-orta gelir’ grubundaki ülkeler arasında ise Çin ve Malezya’nın ardından üçüncülüğe yerleşti. Raporda dünyadaki ilk 40 ülke arasında 2024’te en yüksek performans sergileyen ülkelerin Türkiye, Malezya, Bulgaristan ve Hindistan olduğu vurgulandı. Coğrafi tasnifte ise Kuzey Afrika-Batı Asya ülkeleri arasında yer verilen Türkiye, bölgesel sıralamada İsrail ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin ardından yine üçüncü.
Dünyadaki ilk 100 Bilgi-Teknoloji Kümelenmesinde Çin ilk sırada, ABD ikinci, Almanya üçüncü sırada yer alırken Türkiye, İstanbul ve Ankara’daki bilgi-teknoloji kümeleri ve AR-GE yapılanmalarıyla 59’uncu. 2024 Küresel İnovasyon Endeksi’nin ana teması ‘sosyal girişimcilik’ olarak belirlendi. Bilgi teknolojileriyle yenilikçilik ve inovasyonun sosyal girişim amaçlı kullanımını içeren sıralamada Hindistan ilk sırayı alırken Türkiye’den bu alanda bir sosyal girişim projesi yer almadı.
Türkiye’nin en zayıf olduğu alanlar iş ve yatırım ortamı ile milli gelirden eğitime ayrılan pay
2024 GII sonuçlarının belirlenmesinde kullanılan kriterlerin bazılarında Türkiye yüksek performans sergilerken, başta eğitim, iş ve yatırım ortamı gibi bazı kriterlerde oldukça gerilerde. Yaratıcı çıktılar ve maddi olmayan varlıklarda güçlü konumdaki Türkiye bu kriterde 16’ncı sırada. Buna karşılık kurumsal yapıda 33,3 puanla 100’üncü. İş ve yatırım ortamı puanı 26,5’a düşen Türkiye, sıralamada da 108’inci.
Nitelikli-eğitimli insan gücü (beşeri sermaye) ve araştırma sıralamasında 40’ıncı sıradaki Türkiye’nin en dibe vurduğu kriter eğitim harcamalarının milli gelire (GSYH) oranında görülüyor. Bu alanda milli gelirden eğitime ayrılan yüzde 2,6’lık payla 133 ülke arasında 111’inci sırada. Pazar geliştirmede 43 puanla 37’nci olan Türkiye, bilgi ve teknoloji çıktılarında 28,6 puanla 43’üncü konumda.
Savunma sanayiinde atılım yükselişin anahtarı oldu, 2025 hedefi 11 milyar dolarlık ihracat
Demokrasi, özgürlükler, adalet, hukukun üstünlüğü vb. alanlarda, kadın ve çocuk hakları, iş cinayetleri, kadın cinayetleri, organize suçlarda artış, yolsuzlukla mücadele vb. küresel endekslerde sürekli gerileyen Türkiye’nin teknolojik yenilikçilik ve inovasyon konusunda pozitif ilerleme sağlamasının gerisinde özellikle son dönemde silah ve savunma sanayii alanındaki atılımlar yatıyor. Etkili olan başlıklardan diğeri ise yeşil enerji, rüzgâr ve güneş enerjisi alanında sağlanan gelişmeler.
Kamunun Türk Havacılık ve Uzay Endüstrisi (TAI), Aselsan, Havelsan, Roketsan, Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK), Aspilsan, TÜBİTAK-SAGE, TÜBİTAK-BİLGEM vb. kuruluşları, özel sektörde Bayraktar, Nurol FNSS, Koç Sistem, Tosyalı, Otokar, Katmerciler, Kaletron, Sarsılmaz, Tapasan, Milsoft, gibi büyük gruplarla yüzlerce yan sanayi kuruluşunun faaliyet gösterdiği silah ve savunma sanayii hem dünyada ses getiriyor hem de yüksek teknolojili üretim ve ihracatta payını artırıyor. Dünyanın en prestijli savunma sanayii şirketlerinin yer aldığı ‘Defence News Top 100’ listesine giren Türk şirketlerinin sayısı her yıl artarak 2024’te 5’ten 7’ye yükseldi. 2024 yılında 7,1 milyar dolar olan savunma sanayii ihracatının bu yıl en az 11-15 milyar dolar arasında olması, hatta bu hedefin de aşılması öngörülüyor.
Silahlı ve silahsız insansız hava araçları (İHA-SİHA), son olarak geliştirilen Silahlı İnsansız Deniz Aracı (SİDA), Kızılelma, Anka, Kaan, Göktürk vb. hava araçları, jetler, savaş uçakları, karada ve suda giden zırhlı araçlar, Milli Gemi Projesi (MİLGEM), Altay Milli Tank Projesi, orta ve uzun menzilli roket ve füze imalatı, entegre hava savunma sistemi Çelik Kubbe vb. silah, savunma sistemleri küresel düzeyde Türkiye’yi öne çıkartarak GII 2024’te hızla yükselmesine olanak sağladı.
