TÜİK: Türkiye'nin aktif yaşlanma endeksi 29,7 oldu

ANKARA, (DHA)- TÜRKİYE İstatistik Kurumu (TÜİK), yaşlı nüfusun yaşlılık sürecini ne kadar etkin geçirdiğinin tespiti adına geliştirilen Aktif Yaşlanma Endeksi (AYE) verilerini ilk kez açıkladı. Türkiye'nin AYE genel endeks değeri 2023 yılında 28,7 iken 2024'te 29,7 oldu.

Yaşlı nüfusun yaşlılık sürecini ne kadar etkin geçirdiğinin tespit edilebilmesi adına, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) tarafından AYE geliştirildi. Dört bileşenden oluşan AYE, yaşlı bireylerin istihdama katılabilme, topluma katılabilme, bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşayabilme ve aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortama sahip olabilme seviyelerini ölçüyor. AYE ve bileşenleri 0 ile 100 arasında bir değer alıyor. Endeks ve bileşen değerlerinin yüksek olması, toplumdaki yaşlı bireylerin daha etkin yaşlılık hayatı geçirdiklerine işaret ediyor. UNECE tarafından en son 2018 yılı için Avrupa Birliği (AB) üye ülkeleri için yayımlanmış olan AYE değeri 36,8 oldu.

Türkiye için aktif yaşlanma endeksi, milli politikalara da yön verebilmesi maksadıyla TÜİK tarafından ilk kez resmi istatistik olarak yayımlandı. Buna göre; Türkiye'nin AYE genel endeks değeri 2023 yılında 28,7, 2024'te 29,7 oldu. İstihdam bileşeni endeks değeri, 2023 yılında 25,9 iken 2024'te 27,6 oldu. Topluma katılım bileşeni endeks değeri, 2023 yılında 12 iken 2024'te 12,5 oldu. Bağımsız sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değeri, 2023 yılında 65,5 iken 2024'te 65 değerini aldı. Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri ise 2023 yılında 44,3 iken 2024 yılında 46,1 oldu. AYE değerleri cinsiyete göre AB üye ülkeleriyle mukayese edildiğinde, erkeklerde AB ortalaması 38,5 iken Türkiye değeri 34,5 oldu. Kadınlarda ise AB ortalaması 35,3 iken Türkiye değeri 25,3 olarak hesaplandı.

AB üye ülkeleri içinde endeks değeri en yüksek olan ülkelerin; 47,8 ile İsveç, 43,7 ile Hollanda, 43,3 ile Danimarka olduğu görüldü. Endeks değerinin en düşük olduğu ülkeler ise 28,4 ile Yunanistan, 30,5 ile Hırvatistan, 31,2 ile Romanya oldu. Endeks, Türkiye'nin hızlı bir demografik dönüşüme girmesiyle beraber aktif yaşlanma konusunda politika geliştirilmesine ve ilerlemenin sağlanmasına ihtiyaç olduğunu gösterdi.

DOĞU KARADENİZ'DE EN YÜKSEK

Türkiye'nin 2024 yılı için AYE genel endeks değeri İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 1'inci düzeye göre incelendiğinde; endeks değeri en yüksek bölgenin 33,3 ile Doğu Karadeniz olduğu görüldü. Bunu 31,9 ile Batı Marmara, 30,8 ile Kuzeydoğu Anadolu izledi. Endeks değeri en düşük olan bölgenin 26,9 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 28,7 ile Akdeniz Bölgesi, 28,8 ile Orta Anadolu izledi.

Türkiye'nin 2024 yılı için AYE genel endeks değeri erkekler için 34,5, kadınlar için ise 25,3 oldu. AYE genel endeks değeri İBBS 1'inci düzey ve cinsiyete göre incelendiğinde, Doğu Karadeniz'in erkekler için 38,2 ve kadınlar için 28,4 endeks değerleriyle her iki cinsiyet için de en yüksek endeks değerine sahip olduğu görüldü. Diğer taraftan, cinsiyetler arası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin ise Ortadoğu Anadolu olduğu görüldü.

İSTİHDAM ENDEKS DEĞERİ

İstihdam bileşeni endeks değeri, 55-59, 60-64, 65-69, 70-74 yaş gruplarındaki bireylerin istihdam oranlarından hesaplanırken 75 ve daha yukarı yaş grubu hesaplamaya dahil edilmedi. İstihdam bileşeni endeks değerinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Ancak Türkiye, istihdam bileşeni endeks değeri ile 6 AB ülkesini geride bıraktı. İstihdam bileşeni endeks değeri en yüksek bölgenin 42,2 ile Doğu Karadeniz olduğu görüldü. Burayı 34,8 ile Kuzeydoğu Anadolu, 32,4 ile Batı Karadeniz izledi. İstihdam bileşeni endeks değeri en düşük olan bölgenin 22,3 ile Batı Anadolu olduğu görüldü. Burayı 24,2 ile İstanbul, 24,5 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi izledi. İstihdam bileşeni endeks erkekler için 40,4, kadınlar için ise 15,5 oldu. Doğu Karadeniz, istihdam bileşeni endeks değeri erkekler için 55,4 ve kadınlar için 28,7 değerleri ile her iki cinsiyet için de en yüksek endeks değerine sahip bölge oldu. Cinsiyetler arası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin de Doğu Karadeniz olduğu görüldü.

TOPLUMA KATILIM ENDEKSİ

Topluma katılım bileşeni endeks değeri, gönüllü faaliyetlere katılım, çocuk-torun bakımı, yaşlı ve yetişkin bakımı, siyasi hayata katılım göstergelerinden hesaplandı. Topluma katılım bileşeni endeks değerinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Ancak Türkiye, topluma katılım bileşeni endeks değeri ile 5 AB ülkesini geride bıraktı. Topluma katılım bileşeni endeks değeri, en yüksek olan bölgenin 17 ile İstanbul olduğu görüldü. Bu bölgeyi 14,3 ile Batı Marmara, 14,2 ile Ortadoğu Anadolu izledi. Topluma katılım bileşeni endeks değeri en düşük olan bölgenin 9,2 ile Doğu Karadeniz olduğu görüldü. Bu bölgeyi 10,1 ile Akdeniz Bölgesi, 10,5 ile Orta Anadolu izledi. Topluma katılım bileşeni endeks değeri erkekler için 11,5, kadınlar için ise 13,3 oldu. Erkekler için endeks değeri en yüksek olan bölgenin 15,4 ile Ortadoğu Anadolu, kadınlar için endeks değeri en yüksek olan bölgenin 19,4 ile İstanbul olduğu görüldü. Diğer taraftan, cinsiyetler arası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin İstanbul olduğu görülürken cinsiyetler arası farkın olmadığı bölgenin Orta Anadolu olduğu görüldü.

BAĞIMSIZ, SAĞLIKLI VE GÜVENLİ YAŞAM DEĞERİ

Bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam değeri, fiziksel egzersiz, sağlık ve diş bakımına erişim, bağımsız yaşam düzenlemeleri (tek kişilik hane halkı oranı), göreli medyan geliri, yoksulluk riskinin olmaması, ciddi maddi yoksunluğun olmaması, fiziksel güvenlik ve yaşam boyu öğrenme göstergelerinden hesaplandı. Bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değerinin AB üye ülkeleri ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Ancak Türkiye, bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değerleri ile 5 AB ülkesini geride bıraktı. Bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değeri en yüksek olan bölgenin 68,1 ile Ege Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 66,8 ile Batı Anadolu, 65,7 ile Doğu Marmara izledi. Bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değeri en düşük olan bölgenin 59,1 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 60,4 ile Kuzeydoğu Anadolu, 62,2 ile İstanbul izledi. Bağımsız, sağlıklı ve güvenli yaşam bileşeni endeks değeri erkekler için 67, kadınlar için ise 63,6 oldu. Erkekler için endeks değeri en yüksek olan bölgenin 70,6 ile kadınlar için endeks değeri en yüksek olan bölgenin 66 ile Ege Bölgesi olduğu görüldü. Diğer taraftan, cinsiyetler arası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin Akdeniz Bölgesi olduğu görülürken, cinsiyetler arası farkın olmadığı bölgenin Ortadoğu Anadolu olduğu görüldü.

AKTİF YAŞLANMA İÇİN KAPASİTE DEĞERİ

Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri, 55 yaşına ulaşıldığında kalan 50 yıllık yaşam beklentisi başarısı, 55 yaşındayken sağlıklı yaşanan yılların beklenen süresindeki payı, zihinsel iyi olma hali ölçeği, bilişim ve iletişim teknolojilerinin kullanımı, sosyal bağlanma ve eğitim durumu göstergelerinden hesaplandı. Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değerinin, AB üye ülkelerinin ortalamasından daha düşük olduğu görüldü. Ancak Türkiye, aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri ile endeks değeri 45,9 olan Romanya'yı geride bıraktı. Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri en yüksek olan bölgenin 51,1 ile Doğu Marmara olduğu görüldü. Burayı 48,4 ile Batı Marmara, 47,7 ile Batı Anadolu izledi. Endeks değeri en düşük olan bölgenin 38,9 ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi olduğu görüldü. Bu bölgeyi 42 ile Ortadoğu Anadolu, 43,2 ile Kuzeydoğu Anadolu izledi. Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam bileşeni endeks değeri erkekler için 48,4, kadınlar için ise 44,2 oldu. Endeks değeri erkekler için en yüksek bölgenin 53,8 ile kadınlar için endeks değeri en yüksek olan bölgenin 48,6 ile Doğu Marmara olduğu görüldü. Diğer taraftan, cinsiyetler arası endeks farkının en yüksek olduğu bölgenin Kuzeydoğu Anadolu olduğu görüldü. (DHA)