Yapay Zeka Araştırma Komisyonu... TÜYZE Başkanı Karakaş: "Türkiye’deki istemlerin yüzde 48’i yanlış, yapay zekayla bunu engelleyerek 1,7 milyar lira tasarruf sağlayacağız"
(TBMM) - TÜYZE Başkanı Prof. Dr. Hakkı Muammer Karakaş, TBMM Yapay Zeka Araştırma Komisyonu'nda, "Türkiye’deki istemlerin yüzde 48’i yanlış, yüzde 10’u da gereksiz. Yapay zekayla bunları engelleyerek 1,7 milyar lira tasarruf sağlayacağız. Sağlıkta üçüncü seviye bir otomasyon yapıyoruz. Bütün ürünleri üretirkenki temel değer önerimiz insanların işlerini elinden almak değil; doktorun, hemşirenin zamanını tüketen, hasta ile arasındaki bağı koparan iş ve işlemleri yerine getirmek" dedi. Ayrıca Komisyon Başkanı Fatih Dönmez, komisyon çalışmaları kapsamında TBMM'de mayıs ayında bir yapay zeka paneli düzenleneceğini duyurdu.
TBMM Yapay Zeka Araştırma Komisyonu AK Parti Eskişehir Milletvekili Fatih Dönmez başkanlığında toplandı. Komisyonda; Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürü Özgür Sezer ve Türkiye Sağlık Veri Araştırmaları ve Yapay Zeka Uygulamaları Enstitüsü (TÜYZE) Başkanı Prof. Dr. Hakkı Muammer Karakaş sunum yaptı.
Komisyon toplantısının başında konuşan Başkan Dönmez, geçtiğimiz hafta komisyon üyeleri ile birlikte yaptıkları İstanbul Teknik Üniversitesi ve Koç Ünivesitesi ziyaretlerinin çok verimli geçtiğini hatırlatarak komisyon olarak daha tematik konukları davet etme kararı aldıklarını belirtti. Dönmez, "İlk konumuz da sağlık temalı olacak, sağlıkta yapay zeka uygulamaları. Yapay zekanın en etkili olacağı alanlardan birisi de hiç şüphesiz sağlık olacak. Eğitim, tarım, ticaret, etik ve hukuk gibi temalarımız olacak" dedi. Meclis tarihinde ilk defa bir yapay zeka zirvesi gerçekleştirmeyi planladıklarını ifade eden Dönmez, "Bu zirvenin mayıs ayının ilk yarısı gibi olmasını planlıyoruz. Tüm paydaşların katılacağı, yurt içi ve yurt dışı çok değerli misafirler olacak. İlk panelimiz de 'Siyaset ve yapay zeka paneli' olacak. Konuyla ilgilenenleri bir masa etrafında dinlemek ve 5-6 konuluk bir panel yapmak istiyoruz" diye konuştu.
"‘NeyimVar? Yapay Zeka Projesi’ hastaların etkin tedaviyi en kısa sürede almalarını sağlamak amacı ile geliştirildi"
Komisyonda yapay zekanın sağlık üzerindeki etkisine ilişkin bir sunum gerçekleştiren ve Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü'nün çalışmalarına ilişkin bilgi veren Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürü Özgür Sezer, şöyle konuştu:
"Hasta odaklı tüm süreçleri ileri seviye teknolojik çözümleri destekleyerek yönetsel ve klinik süreçlerin hizmet kalitesini ve sonuçlarını iyileştirmek. Sağlık alanında teknoloji kullanımında başarılı uygulamalarla uluslararası liderliği korumak ve güçlendirmek. Yüksek katma değerli ürünlerin geliştirilmesinde düzenleyici ve kolaylaştırıcı politikaları geliştirmek ve uygulamak vizyonumuz.
Ön Onay Uygulaması, Mamografi Yapay Zeka Projesi, Beyin BT Kanamalı İnme Tespiti Yapay Zeka Projesi, ‘NeyimVar? Yapay Zeka Projesi’ gibi projelerimiz var. ‘NeyimVar? Yapay Zeka Projesi’ hastaların yanlış branşa gitmelerini önlemek ve etkin tedaviyi en kısa sürede almalarını sağlamak amacı ile geliştirildi. Hastalar şikayetlerini insan modeli üzerinden işaretleyebilmekte ve bir sonraki aşama olan soru bölümüne geçebilmektedir. Bu bölümde hastaların vermiş oldukları cevaplar ile birlikte önceden geçirmiş oldukları rahatsızlıklar yapay zeka tarafından değerlendirilerek olası beş tanı ve randevu alması uygun olan üç poliklinik hastalara sunulmakta. Anne-bebek ölümlerinde hangi grupların daha riskli olduğunu ölçüp ‘misafir anne uygulaması’ kapsamında doğumdan üç ay önceye kadar hastanelerimizde misafir edebiliyoruz ve anne-bebek ölümlerini düşürmeyi hedefliyoruz. E-nabıza yeni bir özellik getirmeyi planlıyoruz, 'sağlık asistanı' 'sağlık koçum' gibi size yönelik, sizin geçmiş hastalıklarınıza özel, size spesifik bir yol gösterici sağlık koçunuzun olduğunu hayal edin. Mesela, kilo artışınız var veya tansiyon verilerinizde problem var, bu yönde sizi yönlendirecek bir sağlık asistanı ve uygulaması çalışması yapıyoruz. Tabii, bunların hepsinde klinik validasyon çalışıyoruz, klinik validasyonda ciddi bir oranın üstüne çıkmadığımız takdirde bunları canlıya almayacağız. Mamografi Yapay Zeka Projesi’nde 40-69 yaş arası vatandaşlarda ulusal mamografi verileriyle Dijital Dönüşüm Ofisi’nin verilerine kendi verilerimizi ekleyerek bu noktaya getirdik."
"Değer önerimiz insanların işlerini elinden almak değil; doktorun, hemşirenin zamanını tüketen iş ve işlemleri yerine getirmek"
Türkiye Sağlık Veri Araştırmaları ve Yapay Zeka Uygulamaları Enstitüsü (TÜYZE) Başkanı Prof. Dr. Hakkı Muammer Karakaş da yapay zekanın sağlık alanına sağladığı katkılara ilişkin açıklamalarda bulundu. Karakaş şunları söyledi:
"TÜYZE’nin en önemli fonksiyonu bilimsel ve teknik destekler. TÜSEB olarak bugüne kadar akademik projeleri desteklerken artık yeni dönemde teknolojik bir çıktı hedefliyoruz. Bu çıktı, bir inovasyon olmalı ve ticarileştirilebilir, dünyada ölçeklenebilir olmalı.
Yapay zekânın temel değer önerisi esasen verimlilik, yani ekonomik itici gücü verimlilik. Ama ‘Sağlıkta verimsizlik var mı’ sorusu çok araştırılıyor. Tabii ki sağlıkta çok büyük bir verimsizlik var. Yapılan bir çalışmada her yıl 100 binden fazla hastanın sırf sağlık hizmeti aldığı için öldüğü biliniyor yani öyle bir verimsizlik ve esasında sistemde öyle büyük bir yanlışlık var ki bunu ölçebiliyoruz ve size bu örneği özel olarak göstermek istiyorum çünkü bu hem büyük veri hem de yapay zekânın ne için kullanılabileceğinin en önemli örneklerinden biri: Bu hasta 23 aylık bir erkek hastayken bir BT çekiliyor Kaliforniya'da 2008 yılında yanlışlıkla bu bebeğe 151 kere o gün BT çekiliyor ve çocuk 1.100 rad bir doz alıyor ve de yüzde 39 ölümcül kanser riski var. Çernobil sakinleri sadece 20 birim doz almışsa Arcata hastası 100 bin birim aldı o gün. FDA dediğimiz Birleşik Devletler'deki Federal İlaç Ajansının yaptığı incelemelerde Kaliforniya'da yüzlerce böyle vaka olduğu ortaya çıktı ama bunların hiçbirini görmek mümkün olmamıştı ve bu vakalar yüzünden, daha doğrusu, verdiğimiz bu radyasyon yüzünden her yüz insandan 1'ini kanser yapıyoruz, bu biliniyor. Normalde kanser insidansı yüzde 42'dir, her yüz insandan 42'si yeteri kadar uzun yaşarsa kanser olacaktır ve bunun birini radyoloji yapmaktadır ve bu, Birleşmiş Milletler raporuyla açık olarak ortaya konmuştur.
Sağlıkta aktif olarak işlenen ve toplanan tüm verilerin yüzde 3’üyle ancak işlem yapabiliyoruz. Dünyada kişi başına en fazla MR ve BT çeken ülkeyiz. Bizim projelerimizden biri RADIS projesi yapay zekayı da kullanarak doğru bir istem yapmasını sağlayacak. Türkiye’deki istemlerin yüzde 48’i yanlış, yüzde 10’u da gereksiz. Bu istemleri engelleyerek yılda 1,7 milyar lira tasarruf sağlayacağız. Fransa’daki bir şirketin yapay zekasının yazdığı raporlar artık hekim onayı gerektirmiyor. Kırıkları ve akciğer filmlerini o rapor ediyor. Bunlar, kırıkları saptıyor ve ortopedistlerin önüne düşürüyor. Bu kadar çok hastayla başa çıkmanın başka bir yolu yok. Sağlıkta üçüncü seviye bir otomasyon yapıyoruz. Dördüncü ve beşinci seviyelerde full otomasyon olacak ama bunun için Meclis’te bir yasa çıkarılması gerekecek. Bütün ürünleri üretirkenki temel değer önerimiz insanların işlerini elinden almak değil; doktorun, hemşirenin zamanını tüketen, hasta ile arasındaki bağı koparan iş ve işlemleri yerine getirmek.
Bunlar çok büyük veriler gerektiriyor. Sağlık Veri Merkezleri’nin (SAVEM) kurulması gerekiyor çünkü elimizdeki sunucuları bunları depolamaya yetmiyor. Bununla ilgili çalışmalarımız devam ediyor."
"Türkiye sağlıkta yapay zeka trenini kaçırmak üzere"
HEVI AI kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Can Aliş, şirketinin devam eden projelerine ilişkin bilgiler vererek özel sektörün sağlık alanında yapay zeka kullanımına devlet tarafından daha fazla destek verilmesi gerektiğini belirtti. Aliş ayrıca Türkiye'nin yakın süreçte sağlıkta yapay zeka kullanımında gerekli hamleleri yapmadığı takdirde dünya çapındaki özel şirketlerin tahakkümü altına gireceğini ifade etti.
Aliş'in komisyondaki sunumundan öne çıkanlar şöyle:
“Türkiye sağlıkta yapay zeka trenini kaçırmak üzere. 12-18 ay içerisinde gerekli hamleleri yapmazsak treni kaçırmış olacağız. Dünyada 1018 tane, Türkiye’de 0 FDA onaylı yapay zeka ürünü var, CE belgeli ise 3 tane var. Yakın zamanda HEVI AI’ın 4 tane ürünü CE belgesi alacak. Yılda 4 milyar radyoloji tetkiki yapılıyor ve bu giderek artıyor. Ülkemiz en çok tetkik yapılan ülkelerden biri. Bunu karşılayacak radyolog sayımız yok. Avrupa Radyoloji Derneği’nin araştırmasına göre 2018’de yüzde 17 olan yapay zeka kullanımı yüzde 50’ye yükseldi. Türkiye’den BAYKAR modeliyle sağlıkta da ihraç edecek ürünler geliştirmemiz lazım. Bakanlık bizi doğru şekilde denetlesin ve destek versinler ki uluslararası şampiyonlarla mücadele edebilelim. Sağlık tarafında fonlamamız zayıf."
HEVI AI’ın Meclis çatısı altında sistemi denetlemek ve yönetmekle yükümlü olan Sağlık Bakanlığı’nın yetkililerinin hazır bulunduğu komisyon toplantısında sunum yapmasına tepki gösteren CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, “Deniz Bey, Meclis Komisyonu’nda kendisine iş verecek olanlara sunum yapıyor, bu doğru değil. Devlet hastanelerine ürün satan bir şirket olarak bunu yapamazsınız. Belki de Deniz Beyin rakipleri var Türkiye’de. Bakanlık yetkilileri buradayken Deniz Beyin bu sunumu yapması yanlış” dedi.
Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürü Sezer ise kurum bünyesinde bir satın alma işlemi yapmadıklarını, sadece bir kayıt tescil sistemi olduklarını belirtti. Başvuracak firmaları teknik olarak değerlendiklerini belirten Sezer, bu firmaların klinik validasyon öncesinde ön onaya dahil edilebileceğini ifade etti.
