İşsizlik maaşı başvuruları 2025'te katlanarak artarken başvuranların yarısı maaş alamıyor, 427 milyara ulaşan İşsizlik Sigortası Fonu’nda aslan payı işverenlere
Haber/Analiz: Zülfikar Doğan
(ANKARA) - Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) işsizlik oranının yüzde 7,9’a gerilediğini ve son 25 yılın en düşük düzeyine indiğini açıklarken, İş ve İşçi Bulma Kurumu (İŞKUR) verileri ise işten çıkartılan, işsiz kalan, işsizlik maaşı için başvuranlarda üç kata varan artış yaşandığını gösteriyor.
İŞKUR çatısı altında işçi-işveren-devlet katkısıyla oluşturulan İşsizlik Sigortası Fonu’nda (İSF) toplanan kaynak tutarı nisan sonunda 427 milyar 483 milyon liraya yükselirken, mart sonu itibarıyla İSF’den işsizlik maaşı alan 469 bin 792 kişiye ödenen tutar sadece 5 milyar 118 milyon lira oldu.
TÜİK rakamlarıyla işsizliğin gerek oran gerekse kişi sayısı bakımından azaldığını öne süren Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan ve ekonomi yönetimi sözcülerinin söylemlerine karşılık, işten çıkartılan, işsiz kalan, işini kaybettiği için işsizlik maaşına başvuranların sayısı yılbaşından bu yana katlanarak artıyor.
2024’te 1,6 milyon başvuruya karşılık bu yılın 3 ayında yaklaşık 1 milyon başvuru
Geçen yılın tamamında işsizlik maaşı başvurusunda bulunanların sayısı 1 milyon 659 bin kişi olurken, bu yılın ocak-mart döneminde sadece üç ayda işsizlik maaşına başvuranlar 953 bin 255 kişiye ulaştı. Özellikle mart ayında işsizlik maaşı başvurularında rekor artış yaşandı.
Resmi adı "işsizlik ödeneği" olan işsizlik maaşına başvuranlar ocak ayında 177 bin 11 kişiyken şubatta neredeyse ikiye katlanarak 321 bin 418 kişiye, martta ise yaklaşık 2,5 katına çıkarak 454 bin 826 kişiye ulaştı. Yılbaşından bu yana üç ayda işsizlik maaşı başvuruları 1 milyon kişiye yaklaştı. 2023 ve 2024’te 12 ayda 1,6 milyon olan başvuru sayısının bu yılın ilk üç ayında 1 milyon kişiye yaklaşması, TÜİK’in resmi işsizlik verilerine karşılık işsiz kalan, işten çıkartılanlarda olağanüstü artış yaşandığını, yıl sonunda işsizlik maaşı başvurularının 2024’ün 3-4 katına ulaşacağını gösteriyor.
Geçen yıl sonunda toplam 1,6 milyon kişi olan işsizlik maaşı başvurularının aylık ortalaması 138 bin kişi olurken, bu yılın ilk üç ayındaki başvurularda aylık ortalama 318 bin kişiye yükselerek yüzde 130 arttı. İşsizlik Sigortası Fonu’na ve işsizlik maaşına yapılan başvurulardaki bu olağanüstü artış bile tek başına TÜİK’in işsizlik oranı, işsiz sayısı, istihdam rakamlarının gerçeği yansıtmadığını ortaya koyuyor.
Diğer yandan ocak-mart döneminde üç ayda işsizlik maaşı için başvuran 953 bin kişiden 461 binine maaş başlandı. Dolayısıyla işten çıkartılan, işini kaybederek işsizlik maaşına başvuranların yüzde 48’ine maaş bağlanırken, yüzde 52’si öngörülen kriterleri karşılayamadığı için eli boş döndü. Ocak ayında asgari ücrette yapılan yüzde 30 artışla, işsizlik ödeneği tutarlarında da aynı oranda artışa gidildi. İşsizlik maaşında en düşük tutar aylık 10 bin 323, en yüksek tutar 20 bin 646 lira oldu.
Başvuran işsizlerin yarısına maaş ödemeyen fonun kaynakları işverenlere akıyor
2024 sonunda toplam tutarı 358 milyar lira olan İSF kaynaklarının büyüklüğü bu yıl dört ayda yaklaşık 70 milyar lira artışla 427 milyar liraya ulaşırken, fondan yapılan ödemelerde aslan payını işverenler alıyor. Asıl kuruluş amacı işsiz kalan çalışanlara güvence sağlamak, yeni bir iş bulana kadar yaşamını sürdürmesine destek vermek olan İSF’nin nisan sonuna kadar giderlerinin toplamı 77,5 milyar lira olurken, işsizlik ödeneği adı altında işini kaybedenlere ödenen 4 aylık işsizlik maaşı tutarı ise 24,5 milyar lira.
Teşvik ve destek ödemeleri adı altında doğrudan işverenlere sağlanan katkı ise 27 milyar liraya ulaşıyor. Bunun yanı sıra nakdi ücret desteği, ücret garanti fonu ödemesi, işbaşı eğitim programları, kısa çalışma ödeneği vb. adlar altında işverenlere doğrudan ya da dolaylı yollarla İSF’den yapılan diğer ödemelerle birlikte işverenlere aktarılan fon kaynağı toplamı 50 milyar liraya yaklaşıyor.
Sadece nisan ayında işten çıkartılan, işini kaybedenlere işsizlik maaşı için yapılan ödeme tutarı 2,7 milyar lira olurken, teşvik ve destek ödemeleri adı altında işverenlere aktarılan kaynak 5,6 milyar lira ile işsizlere ödenen maaşın iki katını aştı.
